Glyfosaat in de politieke arena leidt tot ophef

Op woensdag 4 oktober vindt in de Tweede Kamer een rondetafelgesprek plaats over de toelating van glyfosaat in Nederland. Het maatschappelijk debat over dit middel verloopt op het scherpst van de snede. Feiten en meningen lopen regelmatig door elkaar heen, en sommige politici gooien extra olie op het vuur.

“Tijd voor een minister van LNV die wel durft door te pakken”, twitterde een Tweede Kamerlid. Voor dit rondetafelgesprek heeft LTO een position paper ingediend. Met dit uitgebreide bericht geeft LTO een nadere toelichting op onze positie.

Achtergrond glyfosaat discussie

De beoordeling of gewasbeschermingsmiddelen veilig zijn voor mens, dier en milieu is in Europa en Nederland uitbesteed aan onafhankelijke, wetenschappelijke instituten: EFSA in Europa en het CTGB in Nederland. Beide instituten worden wereldwijd erkend vanwege de strenge beoordelingskaders die zij hanteren en hun hoge wetenschappelijke standaard. Bovendien zijn middelen niet voor onbeperkte tijd toegelaten, maar periodiek opnieuw beoordeeld zodat nieuwe, wetenschappelijke inzichten meegenomen kunnen zijn in de toelatingsbeoordeling. De gehanteerde procedure is in hoge mate vergelijkbaar met de procedure die doorlopen moet worden bij het toelaten van medicijnen voor menselijk gebruik.

Op basis van uitgebreid recent onderzoek heeft EFSA geoordeeld dat het gebruik van glyfosaat geen risico’s oplevert voor mens, dier en milieu. Op basis van die wetenschappelijke beoordeling heeft de Europese Commissie onlangs voorgesteld om de vergunning voor glyfosaat met tien jaar te verlengen voor de Europese markt.

Standpunt LTO

Als de politiek de toelatingsbeoordeling van gewasbeschermingsmiddelen belegt bij onafhankelijke, wetenschappelijke instituten, en daar hoge normen aan stelt, dan moet zij de uitkomsten van die beoordeling vervolgens ook respecteren. Door die uitkomsten ter discussie te stellen, ondermijnt de politiek het gezag van, en het vertrouwen in, onafhankelijke overheidsinstituties – een fenomeen waar diezelfde politiek op andere domeinen juist haar afschuw over uitspreekt.

Het feit dat de politiek de toelatingsbeoordeling voor glyfosaat niet beschouwt als een eindpunt, maar als een startpunt voor de politieke besluitvorming, is wat LTO betreft een onjuiste en onterechte gang van zaken. Het maakt geobjectiveerde, wetenschappelijke toetsing onderhevig aan subjectieve, politieke positionering. Dát is wat wij in ons position paper bedoelen met de stelling: “Louter tegen deze achtergrond moeten wij het hier en nu niet over glyfosaat hebben”.

Wetenschappelijke indicaties

Hiermee bedoelt LTO nadrukkelijk niet dat zij niet hechten aan de kritische, tussentijdse herbeoordeling van glyfosaat en andere gewasbeschermingsmiddelen. Als er wetenschappelijke indicaties zijn dat gewasbeschermingsmiddelen risico’s op kunnen leveren voor de volksgezondheid, dan moeten die signalen serieus genomen zijn en kritisch onderzocht. Ook ze maken zich zorgen over nieuwe signalen dat een mix van gewasbeschermingsmiddelen mogelijk het risico op neurologische aandoeningen als Parkinson kan vergroten.

Ook LTO roept op om hier zorgvuldig onderzoek naar uit te voeren. En als blijkt dat middelen – al dan niet in combinatie – bij verantwoord gebruik (neurologische) risico’s opleveren, dan zijn ook zij van mening dat deze middelen onmiddellijk uit de markt gehaald moeten zijn. Omwille van de gezondheid van burgers en omwonenden, maar óók omwille van de gezondheid van de eigen voedselproducenten.

Maar de ondernemers moeten er ook op kunnen vertrouwen dat, wanneer middelen naar ‘the best available knowledge’ als veilig beoordeeld zijn, deze middelen ook in de Nederlandse landbouwpraktijk ingezet kunnen zijn. We moeten niet marchanderen met de volksgezondheid, maar we moeten ook geen verstrekkende besluiten nemen op basis van niet-bewezen theorieën en veronderstellingen – dat doen we ook niet met betrekking tot de toelating van humane medicatie.

Feiten versus meningen

Tineke de Vries, LTO-voorzitter vakgroep akkerbouw: “Het maatschappelijke debat over het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen in het algemeen, en glyfosaat in bijzonder, gaat niet langs ons heen. Akkerbouwers, fruittelers en tuinbouwers zijn ondernemers, en geen enkele ondernemer leeft onder een steen. Geen enkele ondernemer staat met zijn rug naar de samenleving. Onze sector schuwt het maatschappelijke debat over het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen niet. Maar dat debat – gericht op maatschappelijke draagvlak – moet niet vermengd zijn met een wetenschappelijk-geobjectiveerde toelatingsbeoordeling.

Voor alles is een tijd en een plek. Wij staan open voor een maatschappelijke dialoog over het gebruik van glyfosaat. En wij beseffen dat een maatschappelijke dialoog tot politieke besluitvorming kan leiden. Maar een rondetafel die zich richt op dié vraag zou los moeten staan van een periodieke toelatingsprocedure waarvoor duidelijke, onafhankelijke protocollen en procedures zijn vastgesteld.”

Ron Mulders

Ron Mulders, voorzitter van de Nederlandse Fruittelers Organisatie en LTO-portefeuillehouder Gezonde Planten: “Ik wil met plezier het maatschappelijk debat over gewasbeschermingsmiddelen voeren, maar dan wel in de volle breedte. Als de samenleving vindt dat onze boeren en tuinders een middel dat veilig is bevonden voor mens, dier en milieu niet langer mogen inzetten, dan wil ik graag in gesprek over de consequenties daarvan. En dan doel ik niet alleen op de meerkosten voor producenten en consumenten, maar ook op de gevolgen voor het milieu. Dat moet je ook concreet durven maken: Zonder de inzet van glyfosaat zullen agrariërs veel vaker terugvallen op kerende bodembewerking. Minder glyfosaat gaat hand in hand met meer CO2-uitstoot.

Ook zulke feiten moeten in het maatschappelijk debat worden meegenomen. De politiek moet niet de indruk wekken dat er gemakkelijke oplossingen bestaan. Dus een maatschappelijk debat: prima, maar dan wel binnen het bredere kader. Dat is wat ik bedoel als ik in ons position paper refereer aan een ‘maatschappelijk toetsingskader’.”