Dit jaar worden er in het buitengebied van Aalten ondersteunings- en adviesprogramma's uitgevoerd door de gemeente. Hiervoor zijn door middel van keukentafelgesprekken met 200 agrarische ondernemers gesprekken gevoerd over de bedrijfssituatie en toekomstplannen. Maar hoe worden de keukentafelgesprekken nu eigenlijk ervaren door de ondernemers? Welke knelpunten zijn er en waar heeft men behoefte aan extra ondersteuning?
Boeren en tuinders zijn verantwoordelijk voor de productie van voedsel. Van ons voedsel. Daarnaast zorgen zij voor het landschap. Iets wat in het buitengebied van Aalten al eeuwenlang gebeurt lijkt een vanzelfsprekendheid te zijn, maar dat is het niet.
Veel agrarische bedrijven staan onder druk. Denk hierbij aan teruglopend rendement of aan de alsmaar veranderende spelregels rondom wet- en regelgevingen. Veel boeren hebben hierdoor twijfels over de toekomst, hun toekomst. Moeten we misschien stoppen met het bedrijf of toch nog door gaan? Of moet ik gaan kijken naar een mogelijkheid voor een tweede tak erbij?
Het college van burgemeesters en wethouders van de gemeente Aalten, gesteund door de gemeenteraad, heeft deze signalen opgemerkt en is zich daardoor van de onzekerheden in agrarische gezinnen bewust. De gemeente wil daarom anno 2018 weten hoe de agrarische sector er voor staat en wat de uitdagingen zijn. Het project wordt uitgevoerd door Monique te Kiefte, Rob Huinink, Wim Korsten en Lizanne Roeleven. Alle vier hebben zij ervaring als agrarisch coach.
Uitkomsten van de keukentafelgesprekken
Op basis van de gehouden keukentafelgesprekken zijn er resultaten naar voren gekomen. Alle coaches hebben met 200 agrarische ondernemers gesprekken gehad. Aan deze gesprekken namen meestal beide partners deel, maar ook mogelijke bedrijfsopvolgers. Bij de gesprekken is gebruik gemaakt van een vaste vragenlijst die betrekking had op de feitelijke bedrijfssituatie, de opvolging, de bedrijfsstrategie, de ervaren knelpunten en de behoefte aan een eventueel vervolgtraject. In deze uitkomst zijn 180 gespreksverslagen uitgewerkt.
"We willen ons bedrijf wel graag overdragen aan één van onze kinderen, maar wanneer begin je daar over?"
Van de deelnemers was 76% ouder dan 50 jaar. Als gekeken wordt naar de opvolgingssituatie bleek dat op slechts 23% sprake is van opvolging en 34% zit daarover nog in onduidelijkheid. Maar liefst 43% heeft aangegeven geen opvolger te hebben.
Gelet op de verdeling van de agrarische sector was de melkveehouderij de grootste met 75 bedrijven. Op een tweede plaats volgt de varkenstak met 38 bedrijven. De overige 63 bedrijven waren verdeeld over pluimvee, akkerbouw en tuinbouw.
Belangrijke knelpunten
Onvoldoende rendement en grillige regelgevingen, daqt waren de belangrijkste knelpunten die werden ervaren tijdens de gesprekken. Aanscherping van de regelgeving voor de agrarische sector en de negatieve berichtgeving over de landbouw steken er bovenuit. In de categorie overig kwamen knelpunten als asbestverwijdering, werkdruk en gezondheid naar voren. Inhakend op het actuele onderwerp rondom het asbestverwijderen is doorgevraagd in hoeverre de stand van zaken hierbij was. Met elkaar ligt er nog meer dan 110.000m2 aan asbest bij 123 bedrijven.
"Ik wil graag een lege stal slopen en zo de asbest saneren. Maar ik ben bang dat mijn opvolger later geen nieuwe stal op die plek mag bouwen"
Als het over het rendement van de bedrijven gaat valt op dat relatief veel ondernemers aangaven dat dit onvoldoende was. Een ruime meerderheid ervaart dit zelfs als een knelpunt.
Behoefte naar extra begeleiding
Aan het einde van de gevoerde gesprekken is overal gevraagd of de ondernemer behoefte heeft aan verdere begeleiding. Uit de resultaten is gebleken dat hier veel behoefte aan is. Van de ondernemers zegt 42% dat begeleiding wenselijk is. Ongeveer 7% van de ondervraagden heeft aangegeven wel eens knelpunten te ervaren, maar gaven direct aan dat niemand hiervoor oplossingen voor handen zou hebben. Een kleine meerderheid heeft aangegeven geen begeleiding nodig te hebben. In deze groep zitten ook de ondernemers die op dit moment (zeer) positief zijn en een positieve blik hebben richting de toekomst.
"Ik heb zorgen over de toekomst van de landbouw. Hoe staat ons bedrijf er over 10 jaar voor? Kunnen wij het financieel volhouden?"
In grote lijnen was dit het eerste gedeelte van het project. Het tweede deel, het opvolgen van diegene die extra begeleiding wouden hebben, is ondertussen gestart. De vragen waar deze ondernemers extra begeleiding voor willen hebben, blijken erg divers te zijn. Daarnaast hebben we ook te maken met de privacy van deze ondernemers. Om toch een beeld te geven van wat er speelt, worden hier een aantal geanonimiseerde voordeelden gegeven om wel een indruk van de vragen te geven:
- Op een aantal melkveebedrijven heeft de korting op de fosfaatrechten erg negatieve gevolgen. De ondernemers vragen zich af hoe zij hier bedrijfsmatig mee om moeten gaan,
- Meerdere ondernemers willen onderzoeken welke baan het beste bij hen past,
- Verschillende ondernemers hebben vragen omtrent de verplichte asbestsanering: Hoe krijgen we deze rond? Er is veel onduidelijkheid over de regelgeving en de kosten. Beslissingen hiervoor worden uitgesteld. Ook de beperkte mogelijkheden voor een nieuwe bestemming worden als knellend ervaren,
- Meerdere ondernemers ervaren de bedrijfsresultaten als onvoldoende. Zij willen met behulp van een coach op zoek naar extra inkomsten, al dan niet via een nieuwe tak op het bedrijf,
- Een aantal ondernemers staat op een keerpunt in zijn/haar leven. Een van de belangrijkste vragen: stoppen of doorgaan? En als stoppen het beste uitkomt, wanneer is dan het goede moment? ZIj komen daar zelf niet uit,
- Er zijn ondernemers die duurzame energie willen produceren. Zij lopen vast in de regelgeving en weten niet waar zij betrouwbare informatie kunnen vinden.
Terugblik op de keukentafelgesprekken
In verreweg de meeste gevallen hebben de ondernemers de keukentafelgesprekken als positief ervaren. Vaak werd teruggekoppeld dat desbetreffende gesprekken een aanleiding zijn geweest om verder na te gaan denken over de toekomst van het bedrijf, de opvolgingssituatie of de verschillen van mening binnen de gezinnen. Het werd daarnaast erg op prijs gesteld dat de coaches onafhankelijk waren. Tot slot was er waardering voor de gemeente die dit initiatief tot dit project heeft genomen.
Om een beeld te geven van de feedback, hier een aantal anonieme reacties:
- "Het gesprek geeft stof tot nadenken. We moeten nu echt keuzes maken en een plan voor onze toekomst maken".
- "Positief dat iemand meedenkt. Anders hadden we nooit iemand ingeschakeld om hierover te praten".
- "Het gesprek heeft ons met de neus op de feiten gedrukt. We zien nu beter in dat we een verschil van inzicht hebben over de toekomst van ons bedrijf".
- "Fijn dat u (de coach) met ons meedenkt zonder eigen belang. En zonder dat het wat kost. Super dat de gemeente dit doet".
Bron: Gemeente Aalten, Te Kiefte Coaching
